Tony van Os

(Foto's van de kruisweg  e.a. volgen nog......)

Geboren in Antwerpen op 21 juni 1886.

Overleden te Temse op 5 september 1945

Familie

Zijn vader Jan Baptist was in 1891 de stichter en hoofdredacteur van de Gazet van Antwerpen. Langs moeders kant, Maria De Wolf, stamde Tony Van Os uit een echte kunstenaarsfamilie. Zijn overgrootvader en betovergrootvader waren beiden kunstschilder. Het echtpaar kreeg negen kinderen. Hij was de zevende in rij.

Studie

Na het humaniora aan het Sint-Jan Berchmanscollege te Antwerpen volgde Tony Van Os lessen aan de Koninklijke Akademie voor Schone Kunsten te Antwerpen. Daarna gaat hij naar het Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten, eveneens in Antwerpen.

Hij werkte er onder leiding van Franz Courtens, een schilder van impressionistische landschappen.

Thuis

Als jong artiest reisde hij langs verschillende dorpen aan de Schelde. In Nederland bestudeerde hij de oude meesters. Later genoten vooral Dendermonde, Weert, Bornem en Mariekerke zijn volle aandacht; dorpen die hij vaak bezocht in gezelschap van Franz Courtens.

Een tijdlang woonde hij samen met Herman Broeckaert en Pieter Gorus in Weert aan de Dijkstraat. Hij leerde er het leven van de eenvoudige mensen kennen en raakte ook vertrouwd met de landschappen.  Niet alleen het water en dijken maar ook de lage huisjes die er stonden trokken zijn aandacht. Het is ook in deze omgeving dat hij zijn vrouw leerde kennen. Op 21 augustus 1912 trouwde hij met Elisa Van Hoeymissen uit Het Sas van Bornem. Het jonge paar vestigde zich te Bornem-Buitenland. Pas zeven jaar later zouden ze op de Grote Markt 21 te Temse gaan wonen. Maar het Sas van Bornem, de Oude Schelde, kortom de roep naar de vrije natuur was zo sterk dat hij van de familie de Marnix een boerderijtje huurde in de omgeving van het Sas. Het was voor hem een bron van inspiratie zowel om te schilderen als om te mediteren. Daar kon hij als het ware zijn droomwereld in zich opnemen.

Mystiek

Tony Van Os was een mystiek persoon, een kunstenaar van het melancholische, iemand die zich in zijn kunst een eigen wereld opbouwde, een wereld die hij trachtte vast te leggen in zijn doeken. Ieder doek is als een droom - zijn droom - niet zoals het is, maar zoals hij meende dat het zou moeten zijn, zoals het paste in zijn wereld. De verhoudingen zijn niet zwart-wit maar overwegend grijs en de figuren lijken te zweven. Deze zijn nooit dominant maar vormen een éénheid met het landschap. In veel doeken, waaronder het wereldberoemde “De Veerman”, geeft Tony Van Os zich helemaal bloot. Het is een beeld van het ontijdelijke, daar zijn alle waarden opgelost in één beeld en komt men als het ware in aanraking met de oneindigheid.

Vriendenkring

In het boerderijtje ontving Tony veel kunstenaars o.a. Emiel Verhaeren, Jan Hammenecker, Filip De Pillecyn, Romain Steppe, Felix Timmermans, Richard Dewachter, dichter-schilder Herman Broeckaert, Stijn Streuvels en nog vele andere.

Tentoonstellingen

Zijn eerste tentoonstelling in zaal Boute te Brussel kreeg zeer goede kritiek. Men werd getroffen door de gevoeligheid, de sprookjesachtige sfeer die hij rond het Scheldelandschap in zijn doeken opriep. Een jaar later in 1910 behaalde hij met zijn “Piëta” de prestigieuze Godecharlesprijs, de hoogste onderscheiding in België. Tijdens zijn leven, maar ook na zijn dood zijn er veel tentoonstellingen georganiseerd. Ter gelegenheid van zijn honderdste geboortedag in 1986 waren zijn werken te zien in Antwerpen, Temse en Bornem.

De gewone man

In veel van zijn werken toont Van Os ons de gewone man. Volkse typen die hij toevallig ontmoette en die ons doen denken aan de boeren uit de werken van Stijn Streuvels. Meestal snel en raak getypeerd.

Portretten

Een van de facetten van de kunstenaar was zijn bedrevenheid in het portretschilderen. Het allermooiste is volgens mij het portret van zijn moeder Maria de Wolf. Notabelen, maar ook gewone boeren en kinderen werden door hem vereeuwigd. Veel (figuren) portretten heeft hij in de verschillende kruiswegen verwerkt. Mensen uit het dorp kwamen poseren. Het gebeurde dat deze modellen hiervoor moesten betalen om zodoende een bijdrage te leveren aan de bekostiging van de kruisweg.

Stijl en compositie

De compositie van zijn doeken is sober. Om hem te typeren gebruikt men betitelingen als ‘de schilder van de weemoed' of ‘de man van de waterkant'. Soms is er bijna geen kleur, of alleen bruin en grijs te zien. Je zou het de grijze periode van de kunstenaar kunnen noemen.

Maar er bestaat nog een andere Tony Van Os, een kunstenaar met een uitbundig koloriet en prachtige natuurlandschappen. Zijn “Rede voor Temse”, “Gezicht op Temse”, “Gezicht te Weert”, "Gezicht op Tielrode" en “Gezicht op Mariekerke” tonen Tony van Os in een beheerste kleurtechniek die aan Franz Courtens en aan Isidoor Meyers doet denken.

Kruisweg

Tony Van Os verwierf ook faam met de kruiswegen die hij schilderde. Hij maakte o.a. de kruisweg voor de kerk van Koewacht (Ned.), Wijgmaal, Halen en Westrode. Vaak wordt Tony Van Os getypeerd als de schilder van het religieuze en het onwezenlijke.

De kerk van H.H. Philippus en Jacobus te Koewacht bezit een kruisweg die tot de mooiste van de lage landen en ver daarbuiten gerekend mag worden. Uit de keuze van deze kunstenaar blijkt de goede smaak van de toenmalige pastoor Swagemakers.

Overal

Zijn werken zijn verspreid over Zweden, Engeland, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en de USA. Honderden zijn in privébezit. Ook zijn tal van openbare instellingen, waaronder het gemeentebestuur en de O.L.Vrouwkerk te Temse, de kerk te Bornem, Koewacht en Weert de gelukkige bezitters van deze magnifieke kunstwerken.

Gedenkteken

De vrienden van de kunstenaar en de Lionsclub Klein-Brabant hebben als hulde aan deze verdienstelijke burger van Antwerpen, Temse en Bornem hem vereeuwigd met een gedenkteken ter hoogte van het Sas te Bornem. Het beeld is een werk van beeldhouwer Henri Lannoye.

Toen Tony van Os op 5 september 1945 te Temse overleed verloor Vlaanderen een kunstenaar van groot formaat.